تفاوت خرابی هارد و SSD؛ بررسی تجربی از مرکز خدمات دیجیتال سرویس آژیراک

چرا شناخت نوع خرابی مهم است؟

برای بسیاری از کاربران، هنگامی‌که سیستم دچار مشکل می‌شود و اطلاعات دیگر در دسترس نیست، اولین تصور این است که “هارد خراب شده است”. اما آیا منظور، واقعاً هارد دیسک مکانیکی است یا SSD؟ تفاوت در نوع خرابی هارد HDD و SSD نه‌تنها در علائم آن‌ها مشهود است، بلکه در روش تعمیر، احتمال بازیابی اطلاعات و هزینه‌ها نیز تفاوت دارد. در این مقاله که با تکیه بر تجربه‌ی مرکز خدمات دیجیتال سرویس آژیراک نوشته شده، قصد داریم تفاوت‌های فنی و عملی خرابی در دو نوع ذخیره‌ساز را به‌طور کامل بررسی کنیم.

مروری سریع بر ساختار هارد دیسک (HDD) و SSD

قبل از پرداختن به علائم و تفاوت‌های خرابی، بهتر است با ساختار فیزیکی این دو نوع حافظه آشنا شویم:

هارد دیسک (HDD): از دیسک‌های مغناطیسی چرخان، هد مکانیکی برای خواندن و نوشتن داده، و موتور تشکیل شده است. این ساختار مکانیکی، آن را در برابر ضربه، لرزش و استهلاک آسیب‌پذیرتر می‌کند.
درایو حالت جامد (SSD): از حافظه فلش (NAND) و کنترلر الکترونیکی تشکیل شده است. هیچ‌گونه قطعه متحرکی ندارد و به همین دلیل سریع‌تر و کم‌مصرف‌تر از HDD است.

خرابی‌های رایج در هارد دیسک‌های مکانیکی (HDD)

بر اساس بررسی‌های انجام شده در دیجیتال سرویس آژیراک، بیش از ۵۰٪ مراجعات مرتبط با خرابی ذخیره‌سازها مربوط به HDDها بوده است. رایج‌ترین مشکلات شامل:

صدای کلیک یا تق‌تق (Click of Death): این صدا اغلب نشان‌دهنده خرابی هد یا گیر کردن آن روی سطح دیسک است.
شناسایی نشدن در BIOS یا ویندوز: به دلیل خرابی PCB (برد) یا موتور.
کاهش شدید سرعت: ممکن است به‌خاطر وجود بدسکتور منطقی یا فیزیکی باشد.
ارورهای مکرر هنگام کپی یا اجرای فایل: معمولاً نشانه وجود سکتورهای خراب در نواحی خاصی از دیسک است.

علائم خرابی در SSD ها؛ خاموش اما مرگبار!

SSDها برخلاف HDD، بدون صدا و قطعه مکانیکی هستند، بنابراین خرابی آن‌ها اغلب بی‌علت ظاهری و ناگهانی است:

خاموش شدن ناگهانی سیستم: SSD به‌طور کامل از دسترس خارج می‌شود.
شناسایی نشدن در BIOS: یکی از رایج‌ترین نشانه‌ها که اغلب ناشی از خرابی کنترلر است.
حالت Read-only :SSD فقط قابلیت خواندن دارد اما هیچ اطلاعاتی ذخیره یا حذف نمی‌شود.
کند شدن شدید در عملیات نوشتن: ممکن است ناشی از پر شدن حافظه کش داخلی یا کاهش عمر سلول‌ها باشد.

مقایسه تجربی: رفتار سیستم هنگام خرابی هارد در برابر SSD

در بررسی‌های انجام‌شده در دیجیتال سرویس آژیراک، برخی رفتارهای سیستم در مواجهه با خرابی HDD و SSD به شکل زیر است:

هنگام خرابی HDD، سیستم معمولاً با صداهای غیرطبیعی همراه است، مثل صدای تق‌تق. در BIOS درایو اغلب شناسایی می‌شود و سرعت سیستم به‌تدریج کاهش می‌یابد. در مقابل، خرابی SSD اغلب بدون هشدار قبلی و به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهد. SSD ممکن است یکباره ناپدید شود یا در حالت فقط‌خواندنی قرار گیرد. معمولاً صدایی ندارد و در BIOS نیز ممکن است کاملاً غیرفعال باشد.

دلایل فنی تفاوت در نوع خرابی SSD و HDD

این تفاوت‌ها ریشه در ساختار دارند:

HDD چون قطعات مکانیکی دارد، بیشتر دچار سایش، ضربه‌پذیری و خرابی فیزیکی می‌شود.
SSD چون کاملاً الکترونیکی است، بیشتر در معرض سوختن کنترلر، خرابی NAND یا اختلال در فریم‌ویر است.

روش‌های تشخیص نوع خرابی در مراکز تعمیراتی حرفه‌ای

در دیجیتال سرویس آژیراک، برای تشخیص دقیق نوع خرابی مراحل زیر طی می‌شود:

بررسی SMART درایو با نرم‌افزارهایی مثل CrystalDiskInfo یا Victoria.
استفاده از ابزارهای تست بورد جهت بررسی سلامت ولتاژ و ICها.
شنود و بررسی صدای فیزیکی HDD.
استفاده از دستگاه‌های حرفه‌ای مانند PC3000 برای تشخیص و بازیابی داده‌ها از SSD.
مقایسه گزارش سیستم کاربر قبل از خرابی (اگر موجود باشد).

آیا امکان بازیابی اطلاعات وجود دارد؟ مقایسه عملی HDD و SSD

بازیابی اطلاعات از HDD معمولاً موفق‌تر است چون:

ساختار سکتورها قابل دسترس‌تر است.
حتی در صورت خرابی فیزیکی، امکان جراحی دیسک وجود دارد.

اما در SSD:

اگر کنترلر یا فریم‌ویر از کار بیفتد، بازیابی بسیار سخت یا حتی غیرممکن می‌شود.
ساختار TRIM باعث پاک شدن دائمی اطلاعات حذف‌شده می‌شود.

در مرکز دیجیتال سرویس آژیراک، درصد موفقیت بازیابی اطلاعات از HDD حدود ۷۵٪ و از SSD حدود ۴۰٪ ثبت شده است.

توصیه‌هایی برای کاربران جهت پیشگیری از خرابی

از قطع ناگهانی برق پرهیز کنید؛ مخصوصاً برای SSD بسیار آسیب‌زاست.
در صورت شنیدن صدای غیرطبیعی از هارد، سریعاً سیستم را خاموش کنید.
از منبع تغذیه با کیفیت استفاده کنید تا ولتاژ نوسانی وارد دستگاه نشود.
مرتب از اطلاعات بکاپ تهیه کنید، به‌ویژه اگر SSD دارید.
دمای سیستم را با نرم‌افزارهای مانیتورینگ کنترل کنید.

جمع‌بندی: اگر سیستم بالا نمی‌آید، از کجا شروع کنیم؟

ابتدا به BIOS بروید و ببینید درایو شناسایی می‌شود یا نه.
اگر HDD است، به صدای غیرعادی گوش دهید.
اگر SSD است و کاملاً شناسایی نمی‌شود، احتمال خرابی کنترلر وجود دارد.
از اتصال درایو به سیستم دیگر استفاده کنید.
در صورت نیاز، به مرکز تخصصی دیجیتال سرویس آژیراک مراجعه کنید.

پیشنهاد ویژه دیجیتال سرویس آژیراک برای کاربران سخت‌افزار

اگر با خرابی ذخیره‌ساز سیستم خود مواجه شده‌اید، نگران نباشید. مرکز دیجیتال سرویس آژیراک با بیش از ۲۰ سال تجربه در تعمیر تخصصی هارد، SSD و بازیابی اطلاعات، آماده خدمت‌رسانی به کاربران خانگی، سازمان‌ها و شرکت‌هاست.